U Bosni su Jevreji uvijek bili za osmansku vlast. To je rađeno nešto iz zahvalnosti za dobar prijem, a nešto iz potrebe da ne budu ometani u poslu. U XVII stoljeću nema o njima mnogo podataka, ali iz onih što postoje da se vidjeti nekoliko zanimljivih stvari iz njihovog života. Najveći dio sarajevske jevrejske kolonije čine trgovci, koji imaju poslovnih veza najviše sa Mlečićima. Njihova kolonija je već prilično organizovana. Ima svoj hram, svoju opštinu, svoje groblje i svoju školu. Najveći dio sarajevskih jevrejskih familija tog vremena ima čisto jevrejska imena: Rosado, Kuriel, Alavo, Fajon, Nones,Pardo, Penso, Perez. Dobar dio njih potječe vjerovatno iz Italije: Krispi, de Mantove, Beneveniste, Navaavo, Sonino, Tolentino. Turski utjecaj ogleda se u imenima kao Nakaš - Nakas, Misraki. Dobar dio imena, koja se u XVI i početkom XVII stoljeća javljaju u Bosni, danas su na ovim prostorima potpuno iščezla, kao primjera radi: Alavo, Almuli, Franko, Farki, Gurmisan, Zevi, Burla, Eljast, Magreso, Sorožan i druga, ali se javljaju na drugim stranama, kao na primjer u Beogradu Gabaj i Ruso. Druge porodice iz tih vremena održale su svoje potomke sve do danas, kao Altarac. Baruh, Kajon, Danon, Alkalaj, Finci, Katan, Pinto, Papo, Levi, Salom i dr.

U XVII stoljeću Sarajevo je dalo i jednog čuvenog avanturistu, Nehemiju Kija Kajona. Rođeni Sarajlija, on je svoje prvu mladost proveo u Palestini, gdje se i školovao. Poslije se, u osamnaestoj godini, vratio ponovo u rodni grad i tu se oženio. Ali se nije moga da smiri i počeo je da putuje, pouzdajući se, uglavnom, u svoju kabalističku vještinu. Na istoku, u Solunu, Stambolu i Maloj Aziji, pa i u Italiji, on je brzo izigrao svoju ulogu i bio proglašen za hertika. Medjutim, zato je imao više sreće na zapadu i sjeveru, osobito u Berlinu. Glavni protivnik Kajanov bio je rabiner njemačke opštine u Amsterdamu Haham Zevi ili Zevi Aškenazi, koji je neko vrijeme prije toga bio rabiner u Sarajevu od 1687 - 1697. godine. Njemu je, najposlije, nakon dugih raspri, uspjelo, da i na Zapadu prikaže Kajona u pravoj svjetlosti.

Za veze izmedju beogradskih i sarajevskih Jevreja ima nesumnjivih dokaza. Baš u Kajonovom procesu u Amsterdamu, data je jedna izjava nekadašnjih beogradskih Jevreja, iz koje se vidi, da su sarajevski trgovci dolazili u Beograd, da tamo pazaruju. j; ,,.

Napad princa Evgena Savojskog na Sarajevo 1697. godine nanio je štetu i sarajevskim Jevrejima. Dobro je poznata stvar, kako je tada princ bjesnio protiv grada. U sarajevskoj srpskoj opštini ostalo je o tome barbarizmu nekoliko bilježaka, iz kojih se vidi, da su tom prilikom stradali i neki Srbi i nekoliko Jevreja, koji su bili silom odvedeni iz svoje otadžbine. Tada je izgorilo njihovo naselje.

U XVIII stoljeću jevrejski trgovci dobivaju još veći značaj. Oni su kao vješti trgovci, stekli velike kapitale, podigli svoj ugled i uspjeli steći i osjetan uticaj. Oni su vjerovnici bosanskih paša i turske administracije, uvijek pohlepnih na novac i gotovo redovno oskudnih. Jevreji čak kreditiraju i pravoslavne vladike u Bosni, osobito sarajevskog, i taj dug, koji se nakupio za izvjestan broj godina, iznosi jednom zamašnu sumu od 22145 groša. Ovo sve naravno, pojačava i broj jevrejskih kolonista. Tako je u Sarajevu oko 1779. g. bilo 214 jevrejskih domaćina, što pretpostavlja populaciju od 1000 duša. Radi upoređenja, Beograd je u prvoj polovici XVIII stoljeća imao samo oko 30 jevrejskoh porodica.

U Sarajevu su, u to doba, Jevreji izradili jedan svoj opštinski statut (1731), po kojem su svi bili dužni plaćati opštini prirez koji im bude razrezan. Bogatiji, odnosno oni, koji plaćaju više prireza, imali su pravo biti članovima uprave, a oni su je, jedino i birali. Kao i Srbi, i Jevreji su imali svoju zasebnu školu. Samo su jevrejski opštinski prihodi bili veći od srpskih, očigledno stoga, što su Jevreji kao trgovci bili bogatiji. Oko 1740. g. njihovi su prihodi iznosili 200.000 aspri godišnje, dok su Srbi imali svega oko 150.000. Glavni rabiner, odnosno haham, imao je mjesečnu platu od 2000 aspri, otprilike 1,5 zlatni dinar. Učitelj je stajao gore te se morao da ispomaže i radom van škole. U školu su išla samo muška djeca, dok su ženska ostajala kod kuće.

Zauzeti trgovinom i praktični ljudi, onovremeni sarajevski Jevreji se nisu mnogo bavili knjigom i naukom. Iz njihovih redova zadugo nema nijedne osobe sem Kajona, koja bi stekla neki veći glas svojom znanošću. Čak ni za rabinere oni nemaju svoj podmladak nego sve do polovine XVIII stoljeća dovode na ta mjesta tuđa lica. Tek je David Pardo, rodom Mlečanin, koji je iz Dubrovnika i Splita došao u Sarajevo 1768. g., stvorio kakav - takav podmladak. To je trebalo tim više, što je glavni rabiner bio i glavni sudija u jevrejskim parnicama i trebao je pored vjerskog da zna i običajno narodno pravo i posebne prilike zemlje u kojoj djeluje. Beograd je u tom smislu, čini se, bio ispred Sarajeva. Jer, u Beogradu, sredinom XIX stoljeća postoji već i jedna jevrejska štamparija (od 1846), dok su je sarajevski Jevreji osnovali 1875. g., to jest, među njima je manje ljudi književnog djelanja.

Ali, dok su se muškarci Jevreji kretali na razne strane i u trgovačkom doticaju oštrili svoje sposobnosti, dotle su žene ostajale povučene i u priličnom neznanju. Položaj žena u zemljama islamskog kruga bio je dosta težak. Uticaj islamskih nazora na odnos između muškarca i žene uopšte osjetan je kod svih naroda njihove države. Slobodno kretanje žena na ulici nije bilo rado viđeno ili je moglo da ima i drugih neprijatnosti. Zbog toga se žene posebno oblače kad idu ulicom i kriju se od muških pogleda. To su radile i pravoslavne i katoličke žene, osobito mlađe, za koje je bilo više opasnosti. Jevrejske žene i djevojke činile su isto tako. To ograđivanje od vanjskog svijeta imalo je naravno, štetnih posljedica na opšte obrazovanje ženskog svijeta, mada je, s druge strane, razvijalo unutrašnji život u familiji i znatno doprinosilo jačanju porodičnog morala.

Pravno stanje Jevreja isto je kao i drugih nemuslimana u Osmanskom Carstvu. Centralna vlast u Stambolu ih štiti zakonima i fermanima, koji im se daju od prilike do prilike. Međutim, nije ih uvijek u mogućnosti zaštititi od samovoljnih valija i drugih pojedinaca. Zbog toga su bili izloženi čestome globljenju. Ali, uglavnom, Jevreji se drže uz vlast i ne žele nikada da izazivaju podozrenje. Pogotovo nikada neće da učestvuju u pokretima političke naravi ili u opasnim ustancima, tako čestim u bosanskoj prošlosti. Njihove glavne kolonije su u mjestima gdje su središnje osmanske vlasti, koje im mogu dati brzu i efikasnu pomoć.